سرود شوریدگان(نگاهی به مناجات شعبانیه)

«نیایش‏» ، نیاز روح است و «دعا» ، غذای جان .

در این‏که چه باید خواست و چگونه باید خواست، نیازمند رهنمود و تعلیم سالکان واصل و عارفان کاملیم، یعنی امام معصوم و اولیای الهی .

«مناجات شعبانیه‏» ، رهاوردی از آموزش‏های سالکانه آن حجت‏های الهی به رهروان راه معنی است .

مفاهیم بلند و عارفانه و عاشقانه آن، ریشه در دریای «دل امام‏» دارد و روح زیبای علی (ع) با این نیایش، خدای جمیل و جلیل را دیده و چشیده و لطف او را به تصویر کشیده است .

امامان دیگر نیز، پیوسته از این چشمه نوشیده‏اند و با واژه‏های سبز و تعبیرات نغز و جملات شیدایی آن، شوریده حالی خود را در پیشگاه خدا سروده‏اند و همه اهل این مناجات بوده‏اند .

امام امت «قدس سره‏» که گام جای گام آن اولیای قدوسی نهاده بود، پیوسته باشور و نشاطی خاص از آن یاد می‏کرد و فرازهایی از آن را با حالت وجد و جذبه تکرار می‏فرمود و سر در پای این دریای حکمت و عرفان می‏سود . از سخنان آن عارف پیر است که: «مناجات شعبانیه از مناجات‏هایی است که اگر یک نفر انسان دلسوخته، یک عارف دلسوخته . . . بخواهد آن را شرح کند و شرح کند از برای دیگران، بسیار ارزشمند است و محتاج به شرح است.» ⁽¹⁾

«مناجات شعبانیه‏» ، زمزمه مناجات است و شور دعا و سوز تضرع و روزنه امید.

گفتگو با خدایی است که راز درون و نیاز انسان و فرجام امور را می‏داند و پیش از آن که لب به سخن گشاییم، دفتر دلمان و کتاب نفسمان را می‏خواند و قلم تقدیرش به همه چیز و همه کس جاری است و سود و زیان‏ها و افزایش و کاستی‏ها به دست اوست .

الهی . . . ان حرمتنی فمن ذالذی یرزقنی و ان خذلتنی فمن ذا الذی ینصرنی . . .

خدایا! اگر محرومم سازی، کیست که روزیم دهد؟ و اگر خوارم کنی کیست که یاریم کند؟ از خشم تو به خودت پناه می‏برم . اگر من شایسته رحمتت نیستم، تو سزاوار جود و بخششی .

در «مناجات شعبانیه‏» ، نیایشگر صاحبدل، خود را در برابر خدایی می‏بیند، بخشنده و رحمت گستر، رؤوف و خطاپوش، رحیم و پوزش‏پذیر، که نه می‏تواند دل از عطای او برکند و نه از عفو او بر خطاها نومید شود . زبان عذر خواهی او از خدا بلند است و دامن حسناتش کوتاه .

زبان «مناجات شعبانیه‏» ، زبان عشق و شیدایی است

«خدایا! اگر می‏خواستی خوارم کنی، هدایتم نمی‏کردی، اگر می‏خواستی رسوایم کنی از عقوبت دنیا معافم نمی‏کردی . . .

خدایا! اگر مرا به جرمم بگیری، دست ‏به دامان عفوت می‏زنم،

اگر مرا به گناهانم مؤاخذه کنی، تو را به بخشایشت‏باز خواست می‏کنم .

اگر در دوزخم افکنی، به دوزخیان اعلام خواهم کرد که دوستت دارم . . .

هر چند در کنار طاعتت، عملم کوچک است، اما امیدم بسی بزرگ است، پس چگونه می‏توانم از آستانت تهی‏دست و محروم برگردم؟ . . .»

اوج فرازهای بلند این دعا آنجاست که امام از خدایش «کمال انقطاع‏» می‏طلبد، از همه بریدن و به او پیوستن، جز فروغ او را ندیدن، چشم دل به نور کبریایی روشن ساختن، حجاب‏های نور را گسستن و به معدن عظمت رسیدن و جان را معلق درگاه ربوبی ساختن و به درگاه عزت و قدس او آویختن و در خلوت خدا، همدم او شدن و مدهوش جلال الهی گشتن . . .

الهی! هب لی کمال الانقطاع الیک و انر ابصار قلوبنا بضیاء نظرها الیک . . .

«مناجات شعبانیه‏» شکوه از جدایی‏ها و دور افتادن‏ها و غفلت‏ها و به خواب رفتن‏هاست . و انسان، تردیدی میان

کیفر الهی، دوزخ را در چشم انداز قرار می‏دهد و پاداش خدا، به بهشت فرا می‏خواند .

تا یار، کرا خواهد و میلش به که باشد!

و پایان دعا، خواسته‏ای چنین است:

«خدایا! مرا به فروغ نشاط‏انگیز عزت خویش بپیوند، تا تنها شناسای تو باشم و از غیر تو روی برتابم و تنها از تو ترسم و بیم تو داشته باشم .»

این است که همه امامان، بی‏استثنا، زبانی مترنم و دلی مشعوف به این دعا داشته‏اند و مناجات شعبانیه، با این حقایق ناب عرفانی و لحن و زبانی شیدایانه، «سرود شوریدگی‏» آن پیشوایان بوده است .

این است، رمز تغزل ائمه با این نشید آسمانی و سرود عرفانی!

پی‏ نوشت:

1) صحیفه نور، ج 20، ص 189 .