پیمان انسان در روز الست چگونه بوده است؟(بخش نخست)
در این مقاله در صدد آن هستیم که پس از جمع بندی تعاریف مختلف ارائه شده توسط مکاتب مختلف، تعریف مد نظر خود را که در مطالب این وبلاگ همواره مورد استفاده قرار می گیرد، روشن نماییم.
تعاریف نظامهای فکری مختلف به طور خلاصه در ذیل آمده است و حتی المقدور سعی شده است برای مطالعه بیشتر علاقه مندان منابع هر تعریف آورده شود. قسمت اول این تعاریف از این قرار است:
1- معنی لغوی تربیت از مفردات و قاموس و چند کتاب لغت دیگراز گفته‌های زبان‌شناسان و فرهنگ واژه‌ها چنین برمی‌آید که «تربیت» مصدر باب «تفعیل» و دارای سه ریشه است:
۱- ربأ، یربؤ (= فعل مهموز) ۲- ربی، یربی (= فعل ناقص) ۳- رب، یرب (= فعل مضاعف) (شحات الخطیب، /۲۳)
تربیت چون از «ربا، یربو» باشد، رشد کردن و برآمدن و قد کشیدن و بالیدن را می‌رساند. ابن منظور در لسان العرب می‌گوید: «رَبا الشیءُ یَرْبُو رُبُوّاً و رِباءً: زاد و نما.» (ابن منظور، ۱۴/ ۳۰۵)؛ یعنی چیزی رشد کرد و افزوده شد.
ابن عربی با در نظرداشت همین ریشه تربیت گفته است:
«فَمَن یَکُ سائلاً عَنِّی فَإنّی بمکه منزلی و بها ربّیتُ»
«اگر کسی از من بپرسد (کیستی؟) خواهم گفت: اقامتگاه من مکه است و در همان جا قد کشیده و بالیده‌ام.» (رفیعی، ۳/۹۰)
اگر تربیت برگرفته از «ربی، یربی» باشد، معنایش افزودن، پروراندن، برکشیدن، برآوردن، رویانیدن و تغذیه کودک است.
تربیت از ریشه «رب، یرب» در معانی زیر آمده است: پروردن، سرپرستی و رهبری کردن، رساندن به فرجام، نیکو کردن، به تعالی و کمال رساندن، ارزنده ساختن، از افراط و تفریط درآوردن، به اعتدال بردن، استوار و متین کردن. گویا با لحاظ همین ریشه و معنای تربیت بوده که در اقرب الموارد آورده است:
«رباه یربی تربیه: جعله یربو و غذاه و هذبه» (الشرتونی، ۱/۳۸۶)؛ «او را تربیت کرد؛ یعنی غذا داد و پیراسته‌اش کرد.»
از میان سه معنای پیش گفته، بیشتر زبان‌شناسان - چنان‌که خواهد آمد- تربیت را با عنایت به ریشه «رب، یرب» تعریف کرده‌اند. از باب نمونه راغب اصفهانی بر آن است که: «تربیت، دگرگون کردن گام به گام و پیوسته هر چیز است تا آن‌گاه که به انجامی که آن را سزد برسد.» (راغب اصفهانی،/ ۱۸۴) و بیضاوی، تربیت را «به کمال رساندن و ارزنده ساختن اندک اندک هر چیز» دانسته است. (بیضاوی، ۱/۱۰)
هر چند در نگاه برخی از اهل لغت، رب و تربیت از یک ریشه و معنای اصلی رب، همان تربیت است. (مودودی، /۳۴) اما چه این سخن استوار و پذیرفته باشد و یا سخن پیشین مبنی بر اینکه واژه تربیت سه ریشه‌ای است، در صورت اشتقاق تربیت از «ربی یربی» (= ناقص بودن)، در تمامی ساختارهای لفظی به معنای برجسته و متورم شدن چیزی از درون و سپس افزوده شدن بر آن است. نگارنده «التحقیق فی کلمات القرآن» با در نظرداشت همین معنای تربیت می‌گوید:
«أنّ الأصل الواحد فی هذه المادّه: هو الانتفاخ مع زیاده بمعنى أن ینتفخ شیء فی ذاته ثم یتحصّل له فضل و زیاده. و هذا المفهوم قد تشابه به على اللغویّین، ففسّروها بمعان لیست من الأصل، بل هی من آثاره و لوازمه و ما یقرب منه، کالزیاده المطلقه، و الفضل، و النماء، و الانتفاخ، و الطول، و العظم، و الزکا، و النشأ، و العلا.» (مصطفوی، ۴/ ۳۵)
«دیدگاه مطابق با حقیقت آن است که اصل یگانه در معنای این ماده، انتفاخ ـ برجسته شدن ـ به همراه افزوده شدن است، به این معنا که چیزی در ذات خود برجستگی و گشودگی بیابد و سپس بر آن افزوده گردد. اما این مفهوم بر بسیاری از اهل لغت مشتبه شده و برای آن معناهایی را برشمرده‌اند که با اصل معنای این ماده سازگار نیست، بلکه آن معانی از آثار و لوازم معنای اصلی است، همچون مطلق زیاد شدن، زیاد شدن ـ از اندازه معمول‌ـ، رشد و نمو، متورم شدن، افزایش در درازی، افزوده شدن در بزرگی، رشد کردن، نمو کردن و بالا آمدن.»
وی سپس و بر اساس همین گفته خود، بین معنای ریشه مهموز و مضاعف این واژه تفاوت قائل شده و معنای آن را آن‌گاه که از ماده مهموز باشد، به معنای خود افزودگی و آن‌گاه که از ماده و ریشه مضاعف باشد، به معنای افزایش از بیرون دانسته و گفته است:
«و بهذا یظهر الفرق بین هذه المادّه و بین الربب و الربا، فقولنا ربىء الصغیر مهموزا أى علا و طال، و ربّ الصغیر بالتضعیف أى ساقه الى جهه الکمال» (همان)
«بر اساس آنچه گفتیم، فرق بین این ماده و بین دو ماده ربأ (= مهموز) و ربّ (= مضاعف) معلوم می‌گردد؛ بدین معنا که هرگاه می‌گوییم «ربئ الصغیر» [= مهموز]، یعنی طفل قد کشید و بلند شد. اما معنا و مفهوم «ربّ الصغیر» [= مضاعف] این است که کودک را به جهت کمال سوق داد.»
هرگاه به کاربرد این واژه در دانش تربیت و اندیشمندان علوم تربیتی بنگریم، بدین رهیافت خواهیم رسید که تربیت با در نظر گرفتن همین ریشه (مضاعف) معنا شده است، چنان که در قرآن کریم نیز تربیت با ساختار لفظی رب و با همین معنا و نه جز آن، به کار رفته است.
علامه طبرسی در تفسیر مجمع البیان، پس از آنکه برای واژه «رب» معانی مختلفی چون مالک، صاحب، سید، مطاع، مصلح و تربیت کننده را برمی‌شمرد می‌گوید:
«و اشتقاقه من التربیه، یقال: ربیته و رببته بمعنی و فلان یرب صنیعته، اذا کان ینمها.» (طبرسی، ۱/۲۲)
«واژه رب از مصدر تربیت اشتقاق یافته است، (چه به صورت مجرد به کار برود و یا مضاعف،) معنای یگانه دارد. [= سوق دادن چیزی به سمت کمال] و فلانی کار و ساخته خود را تربیت کرد، یعنی آن را رشد داد.»
پژوهندگان تفسیر نمونه آورده‌اند:
«رب در اصل به معنای مالک و صاحب چیزی است که به تربیت و اصلاح آن می‌پردازد و باید توجه داشت که رب از ماده «ربب» است، نه «ربو» (یعنی ماده اشتقاق آن مضاعف است و نه ناقص). و به هر روی در معنای آن پرورش و تربیت نهفته است.» (مکارم شیرازی، ۱/۵۴)
دکتر محمد فاضل جمالی استاد علوم تربیتی در دانشگاه بغداد نیز بر آن است که اشتقاق رب و مربی از یک اصل و ریشه است. (جمالی،/۱۸)
۱- ربأ، یربؤ (= فعل مهموز) ۲- ربی، یربی (= فعل ناقص) ۳- رب، یرب (= فعل مضاعف) (شحات الخطیب، /۲۳)
تربیت چون از «ربا، یربو» باشد، رشد کردن و برآمدن و قد کشیدن و بالیدن را می‌رساند. ابن منظور در لسان العرب می‌گوید: «رَبا الشیءُ یَرْبُو رُبُوّاً و رِباءً: زاد و نما.» (ابن منظور، ۱۴/ ۳۰۵)؛ یعنی چیزی رشد کرد و افزوده شد.
ابن عربی با در نظرداشت همین ریشه تربیت گفته است:
«فَمَن یَکُ سائلاً عَنِّی فَإنّی بمکه منزلی و بها ربّیتُ»
«اگر کسی از من بپرسد (کیستی؟) خواهم گفت: اقامتگاه من مکه است و در همان جا قد کشیده و بالیده‌ام.» (رفیعی، ۳/۹۰)
اگر تربیت برگرفته از «ربی، یربی» باشد، معنایش افزودن، پروراندن، برکشیدن، برآوردن، رویانیدن و تغذیه کودک است.
تربیت از ریشه «رب، یرب» در معانی زیر آمده است: پروردن، سرپرستی و رهبری کردن، رساندن به فرجام، نیکو کردن، به تعالی و کمال رساندن، ارزنده ساختن، از افراط و تفریط درآوردن، به اعتدال بردن، استوار و متین کردن. گویا با لحاظ همین ریشه و معنای تربیت بوده که در اقرب الموارد آورده است:
«رباه یربی تربیه: جعله یربو و غذاه و هذبه» (الشرتونی، ۱/۳۸۶)؛ «او را تربیت کرد؛ یعنی غذا داد و پیراسته‌اش کرد.»
از میان سه معنای پیش گفته، بیشتر زبان‌شناسان - چنان‌که خواهد آمد- تربیت را با عنایت به ریشه «رب، یرب» تعریف کرده‌اند. از باب نمونه راغب اصفهانی بر آن است که: «تربیت، دگرگون کردن گام به گام و پیوسته هر چیز است تا آن‌گاه که به انجامی که آن را سزد برسد.» (راغب اصفهانی،/ ۱۸۴) و بیضاوی، تربیت را «به کمال رساندن و ارزنده ساختن اندک اندک هر چیز» دانسته است. (بیضاوی، ۱/۱۰)
هر چند در نگاه برخی از اهل لغت، رب و تربیت از یک ریشه و معنای اصلی رب، همان تربیت است. (مودودی، /۳۴) اما چه این سخن استوار و پذیرفته باشد و یا سخن پیشین مبنی بر اینکه واژه تربیت سه ریشه‌ای است، در صورت اشتقاق تربیت از «ربی یربی» (= ناقص بودن)، در تمامی ساختارهای لفظی به معنای برجسته و متورم شدن چیزی از درون و سپس افزوده شدن بر آن است. نگارنده «التحقیق فی کلمات القرآن» با در نظرداشت همین معنای تربیت می‌گوید:
«أنّ الأصل الواحد فی هذه المادّه: هو الانتفاخ مع زیاده بمعنى أن ینتفخ شیء فی ذاته ثم یتحصّل له فضل و زیاده. و هذا المفهوم قد تشابه به على اللغویّین، ففسّروها بمعان لیست من الأصل، بل هی من آثاره و لوازمه و ما یقرب منه، کالزیاده المطلقه، و الفضل، و النماء، و الانتفاخ، و الطول، و العظم، و الزکا، و النشأ، و العلا.» (مصطفوی، ۴/ ۳۵)
«دیدگاه مطابق با حقیقت آن است که اصل یگانه در معنای این ماده، انتفاخ ـ برجسته شدن ـ به همراه افزوده شدن است، به این معنا که چیزی در ذات خود برجستگی و گشودگی بیابد و سپس بر آن افزوده گردد. اما این مفهوم بر بسیاری از اهل لغت مشتبه شده و برای آن معناهایی را برشمرده‌اند که با اصل معنای این ماده سازگار نیست، بلکه آن معانی از آثار و لوازم معنای اصلی است، همچون مطلق زیاد شدن، زیاد شدن ـ از اندازه معمول‌ـ، رشد و نمو، متورم شدن، افزایش در درازی، افزوده شدن در بزرگی، رشد کردن، نمو کردن و بالا آمدن.»
وی سپس و بر اساس همین گفته خود، بین معنای ریشه مهموز و مضاعف این واژه تفاوت قائل شده و معنای آن را آن‌گاه که از ماده مهموز باشد، به معنای خود افزودگی و آن‌گاه که از ماده و ریشه مضاعف باشد، به معنای افزایش از بیرون دانسته و گفته است:
«و بهذا یظهر الفرق بین هذه المادّه و بین الربب و الربا، فقولنا ربىء الصغیر مهموزا أى علا و طال، و ربّ الصغیر بالتضعیف أى ساقه الى جهه الکمال» (همان)
«بر اساس آنچه گفتیم، فرق بین این ماده و بین دو ماده ربأ (= مهموز) و ربّ (= مضاعف) معلوم می‌گردد؛ بدین معنا که هرگاه می‌گوییم «ربئ الصغیر» [= مهموز]، یعنی طفل قد کشید و بلند شد. اما معنا و مفهوم «ربّ الصغیر» [= مضاعف] این است که کودک را به جهت کمال سوق داد.»
هرگاه به کاربرد این واژه در دانش تربیت و اندیشمندان علوم تربیتی بنگریم، بدین رهیافت خواهیم رسید که تربیت با در نظر گرفتن همین ریشه (مضاعف) معنا شده است، چنان که در قرآن کریم نیز تربیت با ساختار لفظی رب و با همین معنا و نه جز آن، به کار رفته است.
علامه طبرسی در تفسیر مجمع البیان، پس از آنکه برای واژه «رب» معانی مختلفی چون مالک، صاحب، سید، مطاع، مصلح و تربیت کننده را برمی‌شمرد می‌گوید:
«و اشتقاقه من التربیه، یقال: ربیته و رببته بمعنی و فلان یرب صنیعته، اذا کان ینمها.» (طبرسی، ۱/۲۲)
«واژه رب از مصدر تربیت اشتقاق یافته است، (چه به صورت مجرد به کار برود و یا مضاعف،) معنای یگانه دارد. [= سوق دادن چیزی به سمت کمال] و فلانی کار و ساخته خود را تربیت کرد، یعنی آن را رشد داد.»
پژوهندگان تفسیر نمونه آورده‌اند:
«رب در اصل به معنای مالک و صاحب چیزی است که به تربیت و اصلاح آن می‌پردازد و باید توجه داشت که رب از ماده «ربب» است، نه «ربو» (یعنی ماده اشتقاق آن مضاعف است و نه ناقص). و به هر روی در معنای آن پرورش و تربیت نهفته است.» (مکارم شیرازی، ۱/۵۴)
دکتر محمد فاضل جمالی استاد علوم تربیتی در دانشگاه بغداد نیز بر آن است که اشتقاق رب و مربی از یک اصل و ریشه است. (جمالی،/۱۸)
آنچه در تربيت روى مى دهد همين است، يعنى فراهم كردن زمينه هاى لازم تا بتدريج استعدادهاى انسان شكوفا شود و به فعليت درآيد و به سوى حد نهايى و كمال خود سير نمايد. بنابراين مى توان 'تربيت' را چنين تعريف كرد:
'تربيت عبارت است از رفع موانع و ايجاد مقتضيات براى آنكه استعدادهاى انسان در جهت كمال مطلق شكوفا شود.' [ مصطفى دلشاد تهرانى، سيرى در تربيت اسلامى، چاپ سوم موسسه نشر و تحقيقات ذكر، 1377 ش. ص 24. ]
3- یک تعریف دیگر
تعليم و تربيت، عبارت است از فراهم آوردن زمينه ها و عوامل به فعليت رساندن ياشكوفا ساختن شخص در جهت رشد و تكامل اختياري او به سوي هدف هاي مطلوب وبر اساس برنامه اي سنجيده شده .( فلسفه تعليم و تربيت.دفتر همكارى حوزه و دانشگاه. ج 1، ص 341-366.)
4- تعریف افلاطون (427- 346 ق. م)
گويد: تعليم و تربيت عبارت است از كشف استعدادهاي طبيعى و شكوفا ساختن آنها.( فلسفه تعليم و تربيت.دفتر همكارى حوزه و دانشگاه. ج 1، ص 167- 173.)
گويد:تعليم و تربيت مجموعه اى از اعمال است كه به وسيله خانواده يا دولت براي ايجاد فضايل اخلاقى و مدنى در افراد صورت مى گيرد.( فلسفه تعليم و تربيت.دفتر همكارى حوزه و دانشگاه. ج 1،ص 173- 178.)
گويد: تعليم و تربيت عبارت است از هدايت فرد به وسيله ي فيلسوف و حكيم براي عضويت در مدينه ي فاضله به منظور دستيابى به سعادت و كمال اول در اين د نيا و كمال نهايى در آخرت.( فلسفهء تعليم وتربيت ج 1، ص 461-374.)
7- تعریف بوعلى سينا (373 يا 363-428 هـ . ق)
تعریف بوعلى سينا (373 يا 363-428 هـ . ق)گويد:تعليم و تربيت عبارت است از برنامه ريزى و فعاليت محاسبه شده در جهت رشد كودک، سلامت خانواده و تدبير شؤون اجتماعى، براى وصول انسان به كمال دنيوي و سعادت جاويدان الهى.( فلسفهء تعليم وتربيت ج 1، ص 384.)
8- تعریف غزالى (450- 505 هـ . ق)
از آراى تربيتى غزالى (450- 505 هـ . ق)استفاده مى شود كه تعليم و تربيت درديدگاه ايشان عبارت است: «از نوعى تدبير نفس و باطن از طريق اعتدال بخشى تدريجى به قوا و تمايلات به وسيله ي معرفت، رياضت و استمرار، براى نيل به انس و قرب الهى.»( فلسفهء تعليم وتربيت ج 1، ص 305، جهت آگاهى بيشتر ر. ك: فلسفه تعليم و تربيت، دفتر همكارى حوزه و دانشگاه، ج 1. ص 169-305.)
9- تعریف دیگر از غزالی
مربى بايد اخلاق بد را از آدمى بستاند و دراندازد و اخلاق نيكو به جاى آن نهد و معنى تربيت ايناست. همچون برزگرى كه غلّه را تربيت مىكند و هر گياهى كه از غلّه برآمده باشد، از ميان آن بكند وهمچنين هر سنگ و كلوخى كه در ميان كشتزار باشد، بيرون اندازد و از بيرون آب و سماد بدان آوردتا غلّه نيكو پرورده گردد (امام محمد غزالى).
10-تعریف شهید مطهری
در ديدگاه استاد شهيد مرتضى مطهرى، تعليم، پرورش و استقلال نيروى فكرى دادن و زنده كردن قوه ابتكار متعلم است و تربيت، پرورش دادن و به فعليت درآوردن استعدادهاي درونى كه بالقوه در يك شىء موجود است؛ از اين رو، كاربرد واژه تربيت فقط در مورد جانداران صحيح است؛ زيرا غير جانداران را نمى توان به مفهوم واقعى پرورش داد آن طور كه يك گياه يا حيوان و يا يك انسان را پرورش مى دهند. از همين جامعلوم مى شود كه تربيت بايد تابع و پيرو فطرت، طبيعت و سرشت شىء باشد.اگر بنا باشد يك شىء شكوفا شود بايد كوشيد تا همان استعدادهايى که در آن هست بروز كند. بنابراين، تربيت در انسان به معناي پرورش دادن استعدادهاى او است و اين استعدادها در انسان عبارتند از: استعداد عقلى (علمى و حقيقت جويى) ، استعداد اخلاقى (وجدان اخلاقى)، بعد دينى (حس تقديس و پرستش)، بعد هنرى و ذوقى يا بعدزيبايى و استعداد خلاقيت، ابتكار و ابداع. (ر.ك: تعليم و تربيت در اسلأم، استاد شهيد مرتضى مطهري، ص 20-22 و 57-69)
11- تعریف هبل
هبل براي مشخص كردن تربيت كامل مي گويد :
‹‹ تربيت كامل آن است كه سلامتي بدن و قوّت جسمي شاگرد را حفظ مي كند و به او امكان تسلّط بر قواي عقلي و جسمي خود را ميدهد ، رشد قوه ي ادراك او را سرعت ميبخشد ، تيز هوشي و سريع حكم كردن و دقيق بودن را در او بوجود مي آورد ، و او را در جهتي هدايت ميكند كه شئور و فهم روشني داشته باشد تانسبت به انجام واجبات به نداي وجداني و دروني خود گوش فرا دهد ..››
12-تعریف گولد سيمون
گولد سيمون در تعريف تربيت مي گويد : ‹‹ تربيت روشي است كه به وسيله ي آن عقل ، عقل مي شود و قلب ، قلب مي گردد . ›› مقصود از اين عبارت آن است كه تربيت وسيله ي رشد عقل و شكوفايي نفس به وسيله ي اخلاق فاضله است . پس اين تعريف صرفاً تربيت روحي را معرفي مي كند .
13- تعریف پستالوتزي
‹‹ پستالوتزي ›› مي گويد : ‹‹ تربيت يعني رشد دادن قواي كودك به طور معادل ، هماهنگ و كامل . ››
14- تعریف سيموئيل
‹‹ سيموئيل ›› مي گويد : ‹‹ تربيت يعني مهيّا ساختن فرد براي آنكه نخست خويشتن و سپس اجتماع خود را خوشبخت نمايد . ››
15- تعریف دیگر
برخي از مربيان در تعريف آن گفته اند : تربيت به معناي خاصي كه غالباً مورد نظر است ، منحصر مي شود به كوششهايي كه به منظور پرورش نوباوگان در مرحله ي معيني از حيات آنان صورت ميگيردبه عبارت ديگر: كوششهائي كه بزرگان اجتماع در جهت بارور كردن ورشد دادن انديشه و تهذيب اخلاق نسل آينده به كار ميبرند ، تربيت به معناي خاص آن است ، همانگونه كه فعاليتهاي مربيان و اساتيد متخصّص در مدارس نيز تربيت به معناي خاص آن ميباشد .
16- تعریف ژان شاتو
ژان شاتو مي نويسد: تربيت و تعلم فتح مداوم است بي آنكه سنین گذشته مورد انكار واقع شود،تعليم تربيت فتح وجود خويشتن به كمك ادب و نزاكت به معناي وسيع آن است كه با داشتن اداب معاشر ت فرً دارد . آدم تربيت مي شود كه بتواند با عقل ,نيروهاي شديد و شبه حيواني طبعتش را با هدايت به نقطه كمال، مورد استفاده قرار دهد .بنابرين تربيت كردن، ياري كردن فرد براي رسيدن به شخصيت آزاد و منضبطي كه همان موجود اخلاقيست می باشد.
17- تعریف تقى پور ظهير
تعليم و تربيت عبارت است از فراهم كردن زمينهها و عوامل براى به فعليّت رساندن همهاستعدادهاى بالقوّه انسان (تقى پور ظهير، على، 1379).
18- تعریف سيف، علىاكبر
پرورش عبارت است از فرايندى منظّم و مستمر كه هدف آن هدايت رشد همه جانبهشخصيّتپرورش يابندگان در جهت كسب و درك معارف بشرى، هنجارهاى موردپذيرش جامعه و همچنينكمك به شكوفا شدن استعدادهاى آنان است(سيف، علىاكبر، 1380).
19- تعریف دیگر
آنچه در تربیت مشخص است هدف دار بودن این عمل از جانب مربّى است.يعنى مربى از روى قصد عملى را انجام مىدهد، تا متربّى را به كمال مشخّص و معينى برساند، اين عملتربيت نام دارد.
20- تعریف اتحادیه بین المللی آموزش و پرورش نو
« تربیت عبارت است از فراهم کردن رشد حتی الامکان کامل توانایی های هر شخص به عنوان فرد و نیز به عنوان جامعه ای مبتنی بر همبستگی و تعاون می باشد . تربیت از تحول اجتماعی جدایی ناپذیر است و یکی از نیروهای تعیین کننده این تحول است . بنابراین ، هدف تربیت و روش های آن باید به طور دایم با پیشرفت شناخت کودک و انسان و جامعه که حاصل علم و تجربه است مورد بازنگری قرار گیرد » .
21- تعریف فليپ مريو
Education is a provisional and necessary asymmetric relation looking to achieve on independent person
با توجه به تعريف بالا از منظر فليپ مريو در بعد تعريف تعلييم و تربيت فهم و تفسير بنده از آن بدين صورت مي باشد : رابطه در تعريف وي يك ركن اساسي و مهم مي باشد به طوري كه عناصر ديگر در رابطه با اين كلمه معنا مي يابند از نظر مريو در تعليم و تربيت رابطه نا متقارن است به اين علت كه در آن واحد يك نفر متعلم و ديگري معلم است و اگر رابطه متقارن بود هيچ تعليم و تربيتي صورت نمي گرفت و اين رابطه نامتقارن براي واقع شدن تعليم و تربيت ضروري مي باشد. همچنين رابطه ي نامتقارن در تعليم و تربيت موقت مي باشد به اين علت كه تعليمي كه داده شده به متعلم كار ساز باشد و دانش آموز خود به شناختن بپردازد تا فاعل شناسايي گردد و در نتيجه مستقلا به تفكر در زمينه هاي خاص بپردازد و قول مريو انسان مستقل گردد در اين تعريف رابطه به علت نامتقارن بودن يك طرفه و از طرف معلم به شاگرد است صرف نظر از اين كه جايگاه معلم و شاگرد هميشه يكي باشد جايگاه آنها مي تواند عكس باشد و باز هم درآن واحد رابطه نامتقارن ايجاد گردد وبا شرط موقت بودن تعليم از يك سو به سوي ديگر جريان يابد و معلم متعلم را فاعل شناسايي گرداند.
انتهای بخش نخست
ادامه دارد...
ادامه دارد...
محیط های تربیتی - جلسات اخلاقی حضرت آیهالله تهرانی