دروس معرفت به نفس(شناخت خود)- جلسه سوم+ چکیده ای از جلسه دوم

حضور دائم است که انسان را نیل به حقیقت می‏دهد، زیرا نوار کاست و فیلم و ویدئو گرچه می‏توانند تا اندازه‏ای در فرد و حالات معنوی او موثر باشند، اما نمی‏توانند به معنای اتم، انسان‏سازی کنند؛ چون ضبط و تلویزیون جمادند و فاقد حیاتند و آن که فاقد حیات است، نمی‏تواند معطی حیات شود و لذا در حین گوش دادن نوار، پایش را هم دراز می‏کند و یا این که با دیگری حرف می‏زند و یا هر وقت خواست، نوار را خاموش می‏کند و....تمام اینها ناشی از عدم حضور است. وگرنه حضور، حدودی دارد که حاضر باید آنها را رعایت نماید و اتفاقاً تمام برکات نیز زیر سر همین حضور است[۱].

حضرت استاد عظیم الشان ما نیز بارها در درسهایشان می‏فرمودند: "درس، بی حضور نمی‏شود!" و لذا ما نیز بارها به عرض رساندیم که: مبادا در ایام محرم و شبهای ماه مبارک رمضان، نشستن پای تلویزیون و دیدن برنامه‏های آن را، جایگزین شرکت در مجالس درس و بحث و سخنرانی‏ها و مدیحه سرایی‏ها نمایید و به همانها اکتفا کنید! زیرا تاثیر حضور در این گونه مجالس، ولو این که سخنران آن به خوبی سخنرانهای ضبط و تلویزیون نباشد، به مراتب بیش از تاثیر نشستن پای رادیو و تلویزیون است، زیرا هر چه باشد، آن زنده است و این مرده و اگر قرار به حیات دادن و احیا کردن است، پس زنده می‏تواند زنده کند؛ نه مرده، که اگر او می‏توانست، خودش را زنده می‏کرد!

از طرفی هم عرض کردیم که برکت درس به دوام آن است. نفس آنچنان خوپذیر است که شخص می‏بیند پس از، یک ماه که، هر شب در حال نماز شب خواندن بوده، همین که یک شب – به علتی – نماز شب از او فوت شد، شب بعد، نفس، پی همان یک شب را گرفته و سعی دارد، خود را همرنگ آن کند؛ معلوم می‏شود که نفس، از حال قبلی خود فرار کرده است.

تمام ماه مبارک رمضان را روزه می‏گیرد، اما همین که عید فطر می‏شود و افطار می‏کند و قصد می‏نماید که روز بعد را هم روزه بگیرد، می‏بیند که نفس به میدان آمده، بازیگری می‏کند، و به سختی می‏تواند یک روز بعد از عید فطر را به استحباب روزه بگیرد. و لذا شاید فردی در غیر ایام ماه مبارک، روزه مستمر بگیرد، اما نتواند به اندازه فردی که هفته‏ای یک بار روزه می‏گیرد، جلوی نفس خود را بگیرد و در برابر خواسته‏های آن بایستد. اتفاقاً همانی که هفته‏ای یک بار روزه می‏گیرد، سختی بیشتری را متحمل می‏شود و اراده بیشتری می‏کند تا در برابر نفس و خواسته‏های آن ایستادگی کند، زیرا همین که نفس او می‏خواهد به خوردن و آشامیدن خو کند، سریع روزه می‏گیرد و از خواهش او سرباز می‏زند و لذا شخص بسیار در سختی می‏افتد. بنابراین، در شریعت مطهره ما فرمودند: روزه گرفتن در سه روز از هر ماه، مستحب است، روز اول و روز وسط و روز آخر هر ماه. غرض اینکه، اگر درس مستمر نباشد، نتیجه حاصل از آن بسیار دیر به دست خواهد آمد.

جناب خواجه طوسی می‏فرمودند: اگر هیزمی ‏را در آتش کنید و بعد از مدتی که هنوز هیزم افروخته و شعله ور نشده، آن را از آتش بیرون کنید، و پس از سرد شدن، دوباره آن را در آتش کنید و پس از مدتی بار دیگر آن را از آتش خارج کنید و چند دفعه این کار را تکرار کنید هر چه هم بگذرد آخر نخواهید توانست هیزم را آتشین کنید یا از آن زغال یا اَنگِشتی درست نموده و به واسطه آن فضایی را روشن سازید. اما اگر همین هیزم را آنقدر در آتش نگهدارید که حرارت، در متن آن نفوذ کند و آن را زغال گرداند، می‏بینید، بعد از خارج کردن آن از آتش، گرچه به ظاهر زغال سیاه و اَنگِشتی بیش نیست، اما همین، اگر در مجاورت بادی قرار گیرد، شعله‏ور می‏شود و از متن خود، آتش بیرون می‏دهد و آنقدر می‏سوزد تا خاکستر شود:

"إِنَّ الَّذِينَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَيْهِمُ الْمَلَائِكَةُ"

این مسیر، ویژگی دیگری نیز دارد و آن، این که: سالک، تا قصد سفر کرد، از عالم و آدم برای او موانع و مزاحم می‏آیند:

هر که در این درگه مقربتر است                     جام بلا بیشترش می‏دهند

اشتیاق فراوانی برای شرکت در مراسمس دارد، اما همین که خود را آماده رفتن می‏کند، مشکلی برایش پیش می‏آید و از رفتن باز می‏ماند. این حوادث و موانع، محکی است از جانب نظام عالم بر سالک طریقت. تا سالک  چقدر از این امنحان موفق بیرون آید؟ لباس را پوشیده و خود را برای رفتن به کلاس آماده کرده است، اما ناگهان می‏بیند، در منزل به صدا در آمده و عده‏ای از دوستان و خویشان او در همین موقع به مهمانی او آمده‏اند. آری سالک باید آزموده شود، اگر امروز این مانع را برطرف نکرد و به خاطر مهمانان، کلاس نرفت، مطمئناً فردا و پس فردا موانع دیگری برایش پیش می‏آید؛ می‏بیند همسر و فرزندانش مریض شده‏اند، خودش دچار مشکلات مالی شده و یا در هنگام رفتن، احساس خستگی و کسلی به او روی آورده است و ده‏ها مشکل دیگر برای او رخ داده است.

چه اشکالی دارد وقتی هنگام رفتن به درس، عزیزی به دیدن شما آمد، به او بگویید: " هر دوستی خیر دوستش را می‏خواهد و من می‏دانم که تو دوست و خیرخواه من هستی. الآن که تو آمدی، مشغول آماده شدن برای رفتن به کلاس بودم که اتفاقاً برای آن اهمیت بسیاری قایل هستم، اگر صلاح می‏دانی و دلت می‏خواهد، از تو هم می‏خواهم که همراه من بیایی، اما اگر به دلایلی نمی‏خواهی با من بیایی، از شما دوست محترم تقاضا می‏کنم ساعتی در خانه من با این چند کتابی که در اختیارتان می‏گذارم، بمانید تا من به کلاس بروم و زود برگردم؛ میوه هم برایتان می‏گذارم! تلویزیون هم که هست!  تا مقداری میوه بخورید و تلویزیون تماشا کنید و چند صفحهای کتاب بخوانید، من بر می‏گردم".

عزیزان من! این نکته را به تجربه خدمتتان عرض می‏کنم که محال است عالم مزاحم سالک حقیقی بشود! اگر چه در ابتدای راه برنامه تکوینی نظام عالم این است که سالک را با اسباب مختلف مورد آزمایش و امتحان قرار دهد. یک روز با باران، یک روز با سرما، یک روز با سرمایه، یک روز با زن، یک روز با فرزندان، یک روز یا خواب، یک روز با ماشین و.....

اگر سالک تک تک این موانع را پشت سر گذاشت و به حقیقت تصمیم گرفت، در صورت بروز هر مشکلی – هر چه که باشد – این درس و بحث را، حتی برای یک روز هم تعطیل نکند، از آن به بعد خودِ عالم مُجزی نیست که مزاحمتی برای چنین فردی ایجاد کند. فرد ناگهان می‏بیند، همسرش که تا دیروز، مخالف رفتن او به این کلاس‏ها بود، امروز نه تنها مخالفتی ندارد، بلکه خود او نیز تصمیم گرفته با همسرش به این کلاسها بیاید و همین طور موانع دیگر، یکی یکی برداشته می‏شود؛ این را به "ولایت‏تکوینی" نظام عالم تعبیر می‏کنند. که در آینده به تفصیل راجع به آن بحث خواهیم کرد.

قابل ذکر است که عزیزان خواهران شوهردار از شوهران اجازه داشته باشند یعنی ایشان مخالفتی نداشته باشند که اگر واقعاً راضی نباشند بنا بر شرع انور بدون اجازه حق آمدن به چنین کلاس‏هایی را ندارند و خواهرانی که شوهر ندارند هم با اجازه پدران خود تشریف بیاورند یعنی از ناحیه ایشان مخالفتی وجود نداشته باشد و اگر مخالفتی هست از مجتهد خود استفتاء کنند که آیا اجازه پدر را برای یادگیری عقاید شرط می‏داند یا نه هر چه جواب دادند عمل نمایند.

دریافت جلسه سوم شرح معرفت نفس- استاد صمدی آملی (قسمت اول)

دریافت جلسه سوم شرح معرفت نفس- استاد صمدی آملی (قسمت دوم)