پیمان انسان در روز الست چگونه بوده است؟بسم الله الرحمن الرحيم
شرح حديث اول از چهل حديث حضرت امام خميني(ره)
در محضر حضرت آيت الله خسروشاهي(جلسه بیست و پنجم)
در عرايض گدشته ياد آور شديم كه مرحوم امام قدم ابتدايي انسانيت و رسيدن به سعادت را تفكر دانسته و موضوع و زمينه تفكر ابتدايي را هم بيان فرموده اند كه در چند مسئله و سوال خلاصه مي شود:
اول: مولايي است كه او (انسان) را در اين دنيا وارد كرده.
دوم: تمام اسباب آسايش و راحتي را براي او فراهم كرده.
سوم: بدن سلم و قواي صحيحه كه هر يك داراي منافعي است كه عقل هر انساني را حيران مي كند به او عنايت كرده.
چهارم: اين همه بسط بساط نعمت و رحمت كرده.
پنجم: از طرفي هم اين همه انبيا فرستاده و كتاب ها نازل كرده و راهنمايي ها نموده و دعوت ها كرده.
ششم: آيا وظيفه ما با اين مولاي مالك الملوك چيست؟
بخشي از اين پرسش هاي شش گانه در كليات سعدي صفحه هفتصد و نود بخش مواعظ بيان شده كه در وصف بهار سروده شده و ما هم در فروردين و بهار سال 1387 هستيم .
ابتداي اشعار اين است:
بامدادان كه تفاوت نكند ليل و نهار خوش بود دامن صحرا و تماشاي بهار
يعني بهار به خاطر اين كه شب و روزش با هم زياد تفاوت ندارد:
صوفي از صومعه گو خيمه بزن در گلزار كين نه وقتي است كه در خانه نشيني بيكار
خطاب مي كند به شخص و انسان منزوي و گوشه گيري بيكار نشسته و مي گويد: وقت بيكاري نيست و منظور از اين كه وقت بيكاري نيست نه تنها براي يك فرد است بلكه هر جامعه و دستگاه فرهنگي نيز كه اين تفكر دسته جمعي كه مرحوم امام بيان كرده را نداشته باشد نيز همان بي كاري است، زيرا كار لازم هر وقت ترك شده ولو اينكه انسان يا جامعه به كارهاي زيادي هم مشغول باشند بي كارند يعني كار در شان خود را و وظيفه خود را رها كرده اند واگر نه هر صبح و شام صداهاي گوش خراش وسايل نقليه در خيابانها و شهرها و همه ممالك بلند و جمعيت ها با مزاحمت يکديگربه سوي آنها افتاده هجوم مي آورند،ولي تاسف اين است كه برنامه ريزي ها نه تنها حساب نشده بلكه بلاي حيات فرد و اجتماع گرديده. طرز تفكر عمومي تمدن روز اين است كه هر كشوري و هر فرهنگي خودسرانه و جاهلانه تعيين راه و روش را براي خود تعيين كند الا در جايي كه با فكر مستعمرين و زورگويان و بي خردان ناسازگاري داشته باشد.
در برابر اين جاهليت مدرن و جديد، عقل منطقي و دين مبين اسلام و دانشمندان دلسوز بشريت ايستاده اند و مي گويند: خير؛ گرچه انسانها سالها تلاش مادي مي كنند و به استادي يا فوق تخصص ها هم دست پيدا مي كنند اما در زمينه جهان بيني و انسان شناسي و برنامه سعادت آفريني در حكم گروهي بي سوادند كه بايد اجباراً تحت تعليم و تربيتِ سواد آموزي قرار بگيرند، همچنانكه سواد آموزي يك پديده اجتماعي است و همه تمدن ها نيز فعلاً آنرا لازم مي دانند، آيا آگاهي راجع به پاكيزگي بدن و لباس و مسكن و محل كار، همينطور لزومِ تهيه وسايل بهداشتي در مغازه ها و اغذيه فروشي ها و كارخانه ها يك برنامه مقدم بر همه چيز نيست؟ و همگان آنها را قبول نكرده اند كه در اسلام هم وجود دارد، اما چيزي كه هنوز دست تفكر بشري به آن نرسيده مسئله لزوم تفكر و انديشه درباره اصل و ريشه همه امور و همه تمدن ها و همه موجودات است كه بايد قبل از آنها اجباراً در خانواده ها و يا در كلاس ها به مرحله اجرا گذاشته شود كه مرحوم استاد شهيد مطهري در صفحه شصت و هفت رساله علل گرايش به ماديگري (چاپ بیست و یکم) به آن اشاره كوتاهي كرده اند:
اصول عقايد مذهبي اجباراً بايد آزادانه مورد تحقيق واقع شود وگرنه با روح مذهب كه هدايت و راهنمايي است منافي است.
منظورشان اين است كه چون قوانين راهنمايي و رانندگي و دستورات بهداشتي به طور منطقي و قاطعانه سازمان داده شده نمي شود گفت آزادي درباره آنها هم حكومت كند زيرا هرج و مرج برانداز كننده و متلاشي كننده حاكم خواهد شد بنابراين دستورات سازنده عقيدتي، اخلاقي، رفتاري دين مبين اسلام هم همين اهميت را يا بيش از اين اهميت را داراست. مرحوم علامه طباطبايي رحمه الله در تفسير آيات ابتداي سوره مباركه بقره، پرسش ششم را كه آيا وظيفه ما با اين مالك الملوك چيست اين چنين پاسخ داده اند:
افردا متقي در ميان دو نوع هدايت قرار دارند: هدايت دوم به وسيله قرآن است ، هدايت اول قبل از قرآن به وسيله سلامت فطرت است ، زيرا وقتي انسان فطرت سليم داشته باشد حتماً متوجه احتياج خود به موجودي كه خارج از اوست مي شود كه البته مورد احتياج همه موجودات نيز هست. هر موجودي را كه محسوس يا موهوم يا معقول او باشد نيازمند به حقيقتي عاقل و توانا خارج از انسان ها و خارج از موجودات و مستقل خواهد يافت كه سلسله موجودات به آن منتهي مي گردند ،خلاصه اينكه فطرت سليم انساني به موجودي كه از حس او پنهان است و تمام موجودات از او سرچشمه گرفته و به سوي او باز مي گردند همه از او و همه به سوي او هستند ايمان و اعتقاد راسخ دارد، و مي داند همانطور كه حتي كوچكترين احتياجات موجودات تامين شده موضوع هدايت مردم به آنچه مايه نجات آنها از اعمال و اخلاق مهلك است نيز مهمل گذارده نشده، اين در واقع همان روح اعتقاد به توحيد و نبوت و معاد يعني اصول دين است و لازمه اين ايمان ، خضوع در پيشگاه پروردگار متعال است و بذل قسمتي از مال و جاه و علم و دانش و هر چيزي كه در اختيار دارد در راه نشر عقيده است.
اينها همه روح نماز و انفاقند و از اينجا روشن مي شود صفاتي را كه خدا براي پرهيزكاران بيان كرده مطابق فطرت سليم انساني است.
گرچه مرحوم علامه بياناتشان در تفسير آيه شريفه : " هُدًي للمتقين" است ولي به خوبي منظور امام راحل را هم توضيح مي دهند زيرا مرحوم امام در پرسش آخرين فرمودند: با اين مالك الملوك چه بايد كرد؟ سپس پاسخ مي دهند: اگر انسان عاقل لحظه اي تفكر كند مي فهمد كه مقصود از اين بساط چيز ديگر است و منظور از اين خلقت عالم بالا و بزرگتري است.و اين حيات حيواني مقصود بالذات نيست و انسان عاقل بايد در فكر خودش باشد.
بنابراين اولين منزل سفر سعادت گرچه تفكر است ولي چون مسئله علمي نيست كه تفكر استدلالي لازم داشته باشد بايد آنرا توجه و تنبه دانست و طبق فرموده بزرگان اين تنبه و توجه را نتيجه فطرت سليم و سالم قرار داد و نتيجه استدلال فطري مگر اينكه اينگونه تنبه را نتيجه فطرت عقلاني ناميد، در هر صورت همانگونه كه در حيوانات مختلف غرائز گوناگون وجود دارد در انسان هم غريزه فطرت ناخودآگاه انسان را متوجه جهان ناپيدا و غيب مي سازد و پس از توجه فطري و غريزي ، حيا و شرم از ناشايست ها دست مي دهد و خضوع و عبادت و انفاق و بذل مال و جان مي آورد كه به زبان روز ما اصول گرايي است و مايه تمايز انسان از حيوان است كه در فراز هشتم دعاي اول صحيفه سجاديه آمده «وَ لَو کانُوا کذلکَ» يعني اگر انسانها نعمتهاي تو را صرف كنند ولي شكر نعمتت را به جاي نياورند، «لَخَرَجوُا مِن حُدودِ الِانسانيهِ اِلي حِدِّ البَهيميّه فَکانوُا کَما وصف في مُحکَمِ کتابه * اِن هُم اِلاّ کالانعامِ بَل هُم اَضَلُّ سَبيلا » از حدود انسانيت به مرز بهيميت و چارپايان بي خرد مي رسند و تنزل مي كنند.
و همين مصيبت بزرگ يعني خروج از حدود انسانيت و تنزل به مرحله چارپايان و بهيميت است كه امام دلسوز بشريت رحمه الله را به فغان آورده و مي فرمايد:
به حال بيچارگي خودش رحم كند
اهميت اين بيچارگي طبق مفاد آيه 32 سوره مباركه مائده به قدر اهميت نابود سازي يك نسل انساني است و در شرح حديث يازدهم صفحه صد و هشتاد و چهارم چنين آمده:
تا كي به خيالات باطله اين عشق خداداد فطري و اين وديعه الهيه را صرف اين و آن مي كنيد
اين است كه در ادامه قصيده توصيف بهار حكيم سعدي هم آمده:
بلبلان وقت گل آمد كه بنالند از شوق نه كم از بلبل مستي تو بنال اي هشيار
آفرينش همـه تنبيه خـداوند دل است دل ندارد كه ندارد به خـداوند اقـرار
انساني كه به خداوند ايمان ندارد دل بيدار و فطرت انساني هشيار را فداي زندگي حيواني ساخته.
اين همه نقش عجب بر در و ديوار وجود هر كه فكرت نكند نقش بود بر ديـوار
فرهنگي كه خود را خدمتگزار اسلامي مي داند بايد برنامه ريزي سعادتمندي بشريت را طبق فرموده امام راحل بر اساس تفكر مورد نظر ايشان پايه ريزي كند وگرنه جز نقشي بر ديوار نخواهد بود.
هـر كه امـروز نبينـد اثـر قـدرت او غالب آنسـت كه فرداش نبيند ديدار
مَن كانَ في هَذِهِ اَعمي فَهُوَ فِي الآخِرَةِ اَعمي وَ اَضَلُّ سَبيلا (آيه بیست و هفتم از سوره مباركه اسرا)كسي كه در اين جهان از ديدن چهره حق نابينا بوده در آخرت نيز نابينا و گمراهتر است.
عقـل حيــران شود از خوشه زرين عنب فـهم عـاجـز شـود از حقـه ياقـوت انـار
بنـدهاي رطب از نخــل فــرو آويــزند نخـل بنـدان قضـا و قـدر شيـرين كـــار
تا نـه تاريـك بود سـايه ز انبــوه درخت زيـر هـر بـرگ چـراغي بنـهند از گلنــار
سيـب را هـر طـرفي داده طبيعت رنگــي هم بر آن گونه كه گل گونه كند روي، نگار
شكل امرود تو گويي كه ز شيريني و لطف كـوزه اي چنـد نبـات است معــلق بر دار
هيچ در به نتوان گفت چو گفتي كه به است به از اين، فضل و كمالش نتوان كرد اظهار
وقتي نام ميوه به را به گذاشتيد ديگر نمي توان برايش چيز ديگري نام نهاد.
حشو انجير چو حلواگر استاد كه او حبّ خشخاش كند در عسل شهد به كار
وقتي داخل انجير را باز مي كني مثل اين است كه استادي خشخاش را در عسل گذاشته و بسته بندي كرده.
آب در پـاي ترنـج و بـه و بــادام روان همچــو در زيـر درختـان بهشتي انهار
گـو نظـر بـاز كـن و خلقـت نارنج ببين اي كه باور نكني في الشجر الاخضر نار
پاك و بي عيب خدايي كه به تقدير عزيز مـاه و خورشيد مسخر كند و ليل و نهار
اين ابيات ناشي از يك نوع طرز تفكر است كه حضرت امام رحمه الله هم همينطور فرمود و نعمت ها را به نظر آورد كه هر روز انسان بايد در آنها فكر كند تا يك نتيجه گيري اي كند و آن نتيجه گيري اين است كه بداند خدا پاك و بي عيب است، سبحان ربي الاعلي، سبحان ربي العظيم، سبحان الله و الحمدلله ولا اله الا الله و الله اكبر
پاك و بي عيب خدايي كه به تقدير عزيز مـاه و خورشيد مسخر كند و ليل و نهار
چشـمه از سنگ برون آرد و باران از ميغ انگبيـن از مگس نحـل و دُر از دريا بار
نيـك بسيـار بگفتيم در اين بـاب سخن وانـدكـي بيـش نگفتيم هنـوز از بسـيار
"وَ اِن تَعُدُّوا نِعمَتَ اللهِ لا تُحصُوها"
تا قيـامت سخـن انـدر كـرم و رحمت او همـه گـوينـد و يكي گفته نيايد ز هزار
نعمتت بـار خدايـا ز عـدد بيـرون اسـت شكـر انعـام تـو هـرگز نكند شكرگزار
حيف از اين عمر گرانمايه كه در لغو برفت يارب از هر چه خطا رفت هزار استغفار
اين است كه مي فرمايند:
انسان بايد فكر كند و حيا كند و به فكر بيچارگي خودش باشد. كه اين همان بازگشت و توجهي است كه منظور از تفكر است.
پايان توجهات و تنبيهات و بيدار باش ها همان حالت شرمندگي و حيا و بازگشت به منزل بعدي است كه انشاءالله خواهد آمد.
و صلي الله علي محمد و آل محمد
جلسه بيست و پنجم شرح اربعين
دانلود فایل pdf جلسه بيست و پنجم شرح اربعين حضرت امام خمينی(ره)
خاطرهای از پاسخ جالب آیتالله بهجت به پرستار مسیحی + فیلم